Wist je dat je afgezien van verdovende middelen ook verslaafd kan zijn aan gedrag?
Een gokverslaving en gameverslaving zijn inmiddels alom bekend. Heb je wel eens gehoord van relatieverslaving, eetverslaving, koopverslaving, (social-)mediaverslaving of seksverslaving?
Verslaving ontstaat onder andere doordat het beloningssysteem (de nucleus accumbens) in onze hersenen beïnvloed wordt door het verslavende middel of gedrag. Het beloningssysteem in onze hersenen heeft de functie om gedrag dat onze overlevingskans vergroot te belonen met een prettig gevoel; een gevoel van tevredenheid of geluk. Drugs en andere verslavende middelen werken direct op het beloningssysteem in de hersenen door de werkzame stoffen. Het gebruik van verdovende middelen geeft daarom vaak een krachtig prettig gevoel.Gedrag kan ook het beloningssysteem prikkelen, met het gedrag zelf en de positieve verwachting en opwinding die bij het gedrag ontstaan.
Verslaving ontstaat oa. als het beloningssysteem bij herhaling wordt geprikkeld, waardoor de gevoeligheid ervan afneemt. Hierdoor is er steeds meer van het middel of het gedrag nodig om het gewenste effect te bereiken. Ons geheugen onthoudt het gedrag (en de omgevingsfactoren) waarmee het beloningssysteem wordt geprikkeld, registreert dit als positief en zal vragen om herhaling daarvan (zucht/trek). Normaal gesproken en in eerste instantie zal het gedeelte van onze hersenen (de neocortex) dit verlangen remmen met rationele redenen (‘dit is niet gezond voor me’, ‘ik moet nog rijden’, ‘daar krijg ik morgen spijt van’). Hoe vaker het belonende gedrag herhaald wordt, hoe sterker en sneller de verbindingen tussen het gedrag (en omgeving) en het beloningssysteem worden, hoe minder invloed de neocortex en dus onze ratio heeft. Om ons gedrag (achteraf) te verklaren of goed te praten ontstaan er bovendien steeds meer ‘rationele’ verklaringen (ontkenning) om ons gedrag als vrijwillig te bestempelen, terwijl het gedrag in werkelijkheid steeds minder vrijwillig en steeds meer reflexmatig en dwangmatig plaatsvindt. Op deze manier kan gedrag dat ons beloningssysteem prikkelt, zoals seks, eten, surfen op internet en spullen kopen, ook verslavend werken en uiteindelijk uitmonden in obsessief en dwangmatig gedrag: een verslaving.
